သမာဓိ(သုိ႔မဟုတ္) စိတ္ကိုေစာင့္ေရွာက္ျခင္း

သမာဓိသိကၡာဟူေသာ သမာဓိက်င့္စဥ္၏ ရည္မွန္းခ်က္မွာ
(၁) မိမိ၏စိတ္အစဥ္ကုိ ကုသုိလ္တရားမ်ား မျဖစ္ေပၚေအာင္ တားဆီးပိတ္ပင္တတ္သည့္ နီ၀ရဏတရားမ်ားႏွင့္ စိတ္ကို ညစ္ႏြမ္း ပူေလာင္ေစသည့္ ကိေလသာမ်ားမွ ကင္းေ၀းစင္ၾကယ္ေစရန္၊
(၂) စိတၱ၀ိသုဒၶိေခၚ စိတ္စင္ၾကယ္မႈကို ရရွိရန္ ႏွင့္
(၃) ၀ိပႆနာကို ထိထိေရာေရာက္အားထုတ္ နုိင္ေအာင္ စိတ္စြမ္းအား အလြန္ၾကီးမား လာေစရန္တုိ႔ ျဖစ္သည္။
စင္ၾကယ္သည့္ သီလကို ထူေထာင္ျပီး ထိန္းသိမ္းထားေသာအခါ ကုသုိလ္တရားမ်ားကို တားဆီးပိတ္ပင္ တတ္သည့္ နီ၀ရဏ တရားမ်ားအပါအ၀င္ ပရိယု႒ာန ကိေလသာမ်ားသည္ စိတ္ကုိ ေႏွာင့္ယွက္ပူေလာင္ေစၾကေသး၏။ စိတ္ကို မတည္ျငိမ္ေအာင္ ပ်ံ႕လြင့္ေအာင္ ျပဳလုပ္ေနၾကေသး၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမတ္စြာဘုရားသည္ ဓမၼပဒပါဠိေတာ္၌ တပည့္သား ရဟန္းမ်ားကို ျငိမ္းခ်မ္းမႈႏွင့္ ခ်မ္းသာမႈတုိ႔ကို ခံစားနုိင္ေရးအတြက္ စိတ္ကို ယဥ္ေက်းေအာင္ ဆုံးမပဲ့ျပင္ၾကဖုိ႔ တုိက္တြန္းေတာ္မူ၏။

“စိတ္သည္ အလြန္႔အလြန္သိမ္ေမြ႕၍ အလြန္႔အလြန္ျမင္နုိင္ခဲ့၏။ စိတ္သည္ အလြန္လ်င္ျမန္သြက္လက္စြာ အာရုံတစ္ခုမွ တစ္ခု သုိ႔ ေျပးလႊားေနျပီး ၎အလိုရွိရာ အာရုံ၌ က်ေရာက္တတ္၏။ ၎ကို ႏွိမ္နင္းခ်ဳပ္ထိန္းရန္ ယဥ္ေက်းေအာင္ ပဲ့ျပင္ဆုံးမရန္ အလြန္ခဲယဥ္း၏။ သုိ႔ေသာ္ ပညာရွိတုိ႔သည္ စိတ္ကို ေစာင့္ေရွာက္ရာ၏။ ေကာင္းစြာ ယဥ္ေက်းျပီးေသာစိတ္သည္ ခ်မ္းသာကုိ ရြက္ေဆာင္တတ္၏” (ဓမၼပဒ ၃၅၊ ၃၆)
ျမတ္စြာဘုရားသည္ သမာဓိသုတၱန္ တြင္ ရဟန္းမ်ားအား ပရမတ္တရားမ်ားကို သဘာ၀အေနအထားအတုိင္း မွန္ကန္စြာ ရႈျမင္နုိင္ေရးအတြက္ သမာဓိထူေထာင္ရန္ တုိက္တြန္းေတာ္မူ၏။
“သမာဓိ ံ ဘိကၡေ၀ ဘာေ၀ထ သမဟိေတာ ဘိကၡေ၀ ဘိကၡဳ ယထာဘူတံ ပဇာနာတိ ” (သံ၊ ၃၊ ၃၆-၃၈)
“ ရဟန္းတုိ႔ သမာဓိကို ထူေထာင္နုိင္ေအာင္ ပြားမ်ားအားထုတ္ၾက၊ရဟန္းတုိ႔ သမာဓိ ရွိတဲ့ ရဟန္းဟာ ပရမတ္တရားမ်ား ျဖစ္ၾကသည့္ အရိယာသစၥာေလးပါးကို ဟုတ္တုိင္းမွန္စြာ ကြဲကြဲျပားျပား သိျမင္နုိင္၏ ”
မဟာသတိပ႒ာနသုတ္ ၌လည္း ျမတ္စြာဘုရား မိန္႔ဆုိသည့္အတုိင္း သမၼာသမာဓိသည္ ရူပါ၀စရစ်ာန္ ေလးပါးႏွင့္ ယွဥ္ေသာ သမာဓိ ျဖစ္ပါသည္။ ၀ိသုဒၶိမဂ္ ၌ မိန္႔ဆုိထားခ်က္ အရ-
“ စိတၱ၀ိသုဒၶိ နာမ သဥပစာရ အ႒သမာပတၱိေယာ ”
“ ဥပစာရသမာဓိ ႏွင့္တကြ စ်ာန္သမာပတ္ ရွစ္ပါးႏွင့္ ယွဥ္ေသာ သမာဓိတုိ႔သည္ စိတၱ၀ိသုဒၶိ မည္ၾက၏။ ”
ေယာဂီတစ္ဦးသည္ ဥပစာရသမာဓိကုိ ျဖစ္ေစ စ်ာန္သမာဓိ ကိုျဖစ္ေစ ၀ိပႆနာ၏ အေျခခံအုတ္ျမစ္အျဖစ္ အသုံးျပဳျပီးလွ်င္ ပရမတ္ရုပ္နာမ္ တရားမ်ားကို မတည္ျမဲေသာေၾကာင့္ - အနိစၥ၊ ဆင္းရဲသည့္ သေဘာေၾကာင့္- ဒုကၡ၊ ပုဂၢဳိလ္, သတၱ၀ါ, ငါ မဟုတ္သည့္ သေဘာေၾကာင့္ - အနတၱဟု လကၡဏာေရးသုံးပါ တစ္လွည့္စိတ္တင္ကာ ၀ိပႆနာရွိရပါမည္။ ဤသုိ႔ ၀ိပႆနာရႈေနသည့္ အခါ ၀ိပႆနာဉာဏ္ႏွင့္ယွဥ္ေသာ သမာဓိကုိ “ ခဏိကသမာဓိ ” ဟု ေခၚပါသည္။
ျမတ္စြာဘုရားသည္ သမထဘာ၀နာအတြက္ ကမၼ႒ာန္း ေလးဆယ္ ညႊန္းျပထားပါသည္။ ဤကမၼ႒ာန္းေလးဆယ္အနက္ မိမိစရုိက္ ႏွင့္ ကိုက္ညီမည့္ မည္သည့္ ကမၼ႒ာန္းကို မဆုိ ေရြးခ်ယ္၍ သမၼာ သမာဓိ ထူေထာင္ရန္ အသုံးျပဳနုိင္ပါသည္။ အရည္အေသြးျပည့္မီေသာ ကမၼ႒ာနာစရိယတစ္ဦး၏ ညႊန္ၾကားမႈျဖင့္ ျမတ္စြာဘုရား၏ လမ္းညႊန္ခ်က္အတုိင္း မွန္ကန္စြာ ရႈပြားရန္ကား လိုအပ္ေပသည္။အာနာပါနႆတိသည္ သမာဓိကုိ လ်င္ျမန္စြာ ထူေထာင္ေရးအတြက္ အထိေရာက္ဆုံး ကမၼ႒ာန္းတစ္ခု ျဖစ္ပါသည္။ အာနာပါနႆတိကို ျမတ္စြာဘုရား လြန္စြာ ခ်ီးက်ဴးေတာ္မူသည့္အျပင္ ယခုအခါ တရားရိပ္သာမ်ားစြာ၌ သမာဓိထူေထာင္ရန္ အထူးကမၼ႒ာန္း (ပါရိဟာရိယကမၼ႒ာန္း) အျဖစ္ အသုံးျပဳၾကပါသည္။ ျမတ္စြာဘုရား လမ္းညႊန္သည့္အတုိင္း အာနာပါနႆတိကို ရႈပြားလွ်င္ ရူပါ၀စရစတုတၳစ်ာန္အထိ စိတ္ကို ဖြံ႕ျဖဳိးတုိးတတ္ေစနုိင္မည္ ျဖစ္သည္။ အာနာပါနႆတိသုတၱန္အရ အာနာပါနကမၼ႒ာန္းကို အဆင့္ေလးဆင့္ျဖင့္ ထူေထာင္ရေပမည္။ ယင္းအဆင့္ေလးဆင့္မွာ -
(၁) ရွည္ေသာ ၀င္ေလထြက္ေလကို သိေအာင္ရႈျခင္း၊
(၂) တုိေသာ ၀င္ေလထြက္ေလကို သိေအာင္ရႈျခင္း၊
(၃) ၀င္ေလထြက္ေလ၏ အစ အလယ္ အဆုံး အကုန္လုံးကို သိေအာင္ရႈျခင္း ႏွင့္
(၄) ၀င္ေလထြက္ေလတုိ႔ကို ျငိမ္းေစျခင္း
တုိ႔ျဖစ္သည္။ လက္ေတြ႔ ရႈရာတြင္ အ႒ကထာၾကီးတုိ႔၏ ၾသ၀ါဒကို လိုက္နာလ်က္ ဘာ၀နာသတိကုိ လ်င္ျမန္စြာ ထူေထာင္နုိင္ေရးအတြက္ “ဂဏနာနည္း” ေခၚ ေရတြက္သည့္နည္းျဖင့္ ၀င္ေလ (အႆာသ)၊ ထြက္ေလ (ပႆာသ) တုိ႔ကို ရႈသိရန္ ဘာ၀နာပြားသူအား ဦးစြာ သင္ေပးပါသည္။ ဘာ၀နာရႈသူ ေယယာဂီသည္ ဆိတ္ျငိမ္ရာ၌ ကိုယ္ကို မတ္မတ္ ထား၍ ျငိမ္သက္စြာ ထုိင္ျပီးလွ်င္ မ်က္စိမွိတ္ကာ ပုံမွန္အသက္ရႈေနရမည္။ ႏွာသီးဖ်ား၌ျဖစ္ေစ ႏွာေခါင္း၀၌ ျဖစ္ေစ ႏႈတ္ခမ္းအထက္၌ ျဖစ္ေစ ေလတုိးထိမႈထင္ရွားသည့္ေနရာ၌ ေစာင့္၍ “ ၀င္ေလ ထြက္ေလ ” ကို ရႈၾကည့္ရမည္။ ၀င္ေလထြက္ေလအာရုံ၌ သတိျမဲေအာင္ စုိက္ရႈေနရပါမည္။ “ ဘာ၀နာရႈပြားသူသည္ ၀င္ေလထြက္ေလတုိးထိရာ ထင္ရွားသည့္အရပ္၌ ၀င္ေလထြက္ေလကို သတိကပ္၍ ရႈပြားမွသာလွ်င္ အာနာပါနႆတိသမာဓိႏွင့္ ဘာ၀နာသည္ ျပည့္စုံစြာ ျပီးေျမာက္နုိင္သည္ ” ဟု ၀ိသုဒၶိမဂ္ ၌ မိန္႔ဆုိထားပါသည္။
ေယာဂီသည္ သမာဓိကို ကိုယ္စားျပဳေသာ ဧကဂၢတာ ေစတသိက္ ( စိတ္ေစတသိက္ တုိ႔ကို အမွတ္တစ္ခုတည္း၌ စုစည္းျခင္း) ကို ပ်ဳိးေထာင္နုိင္ေရးအတြက္ အမွတ္တစ္ခုတည္း၌ ၀င္ေလ ထြက္ေလ အေပၚ စိတ္စူးစုိက္ထားရမည္။ အျခားအာရုံမ်ားဆီသုိ႔ စိတ္ကို မပ်ံ႕လြင့္ေစရပါ။ ခႏၶာကိုယ္တစ္ေနရာ၌ ယားယံနာက်င္လာလွ်င္လည္း အာရုံမျပဳရပါ။ ဤယားယံမႈစသည္တုိ႔သည္ သမာဓိထူေထာင္ဖုိ႔ အတြက္ ဘာ၀နာအာရုံမဟုတ္ၾကပါ။ အျခားအာရုံေရာက္သြားလွ်င္ အာရုံလဲေပ်ာက္ သမာဓိလဲေပ်ာက္မည္ ျဖစ္သည္။ ၀င္ေလထြက္ေလကို ေရတြက္ရာ၌ ေလရွဴသြင္း ရွဴထုတ္ျပီးေသာ္ “ တစ္ ” ဟု ေရတြက္ပါ။ တစ္ဖန္ ေလရွဴသြင္း ရွဴထုတ္ျပီးေသာ္ “ ႏွစ္ ” ဟု ေရတြက္ပါ။ ဤနည္းအတုိင္း ၀င္ေလ ထြက္ေလ ကို ေရတြက္ျခင္းျဖင့္ သမာဓိထူေထာင္နုိင္ပါသည္။
၀င္ေလထြက္ေလ၏ အရွည္အတုိကို ၀င္ေလထြက္ေလ ရွဴရႈိက္ရန္ ၾကာျမင့္ေသာအခ်ိန္ကာလႏွင့္ ဆုံးျဖတ္၏။ ခပ္ၾကာၾကာျဖစ္ေနေသာ ၀င္ေလထြက္ေလကို “ အရွည္ ” ဟုလည္းေကာင္း၊ အခ်ိန္ကာလ ခပ္တုိတုိ ျဖစ္ေနသည့္ ၀င္ေလထြက္ေလကို “ အတုိ ” ဟု လည္းေကာင္း သတ္မွတ္ပါ။ မည္သုိ႔ပင္ ရွိေစ ေယာဂီသည္ ၀င္ေလထြက္ေလ၏ အရွည္အတုိကို သိေနရမည့္အျပင္ ၀င္ေလထြက္ေလ၏ အစ အလယ္ အဆုံး အကုန္လုံးကိုလည္း ေလတုိးထိသည့္ေနရာ၌ ရႈသိေနရမည္။ ၀င္ေလထြက္ေလႏွင့္ လုိက္၍ အတြင္းသုိ႔ ျဖစ္ေစ အျပင္သုိ႔ ျဖစ္ေစ မရႈရပါ။ ေယာဂီသည္ တံခါးေစာင့္ ႏွင့္ တူစြာ ျပဳမူရမည္။ တံခါးေစာင့္သည္ ျမဳိ႕တြင္၌လည္းေကာင္း ျမိဳ႕ျပင္၌လည္းေကာင္း လူတုိ႔ကို မစစ္ေဆးပါ။ သူႏွင့္ မသက္ဆုိင္၍ မစစ္ေဆးျခင္း ျဖစ္သည္။ သုိ႔ေသာ္ တံခါး၀သုိ႔ ေရာက္လာေသာ လူတစ္ေယာက္စီကို သူစစ္ေဆးသည္။ အလားတူပင္ ေယာဂီသည္ ႏွားေခါင္း၀ကုိ ေက်ာ္လြန္၍ အတြင္းသုိ႔ ၀င္သြားေသာ ၀င္ေလကို လည္းေကာင္း၊ အျပင္သုိ႔ ထြက္သြားေသာ ထြက္ေလကို လည္းေကာင္း၊ သူႏွင့္မသက္ဆုိင္င အာရုံမျပဳပါ။ ႏွာေခါင္း၀သုိ႔ ေရာက္လာေသာ ၀င္ေလထြက္ေလကို မူ သူႏွင့္ သက္ဆုိင္သျဖင့္ သူသတိမူ၍ ရႈသည္။
ေယာဂီသည္ လႊတုိ္က္သူ ကဲ့သုိ႔လည္း ျပဳမူသင့္သည္။ လႊတုိက္သူသည္ သစ္တုံးႏွင့္ လႊသြား ထိေတြ႔ရာအရပ္၌သာ အာရုံစူးစုိက္ထာသည္။ ခ်ဥ္းကပ္လာေသာ လႊသြားမ်ားကိုလည္းေကာင္း၊ ေ၀းကြာသြားေသာ လႊသြားမ်ားကို လည္းေကာင္း သူ အာရုံမျပဳပါ။ အာရုံျပဳေသာ္လည္း ထုိလႊသြားမ်ားကို သူျမင္သိေနသည္သာ ျဖစ္၏။ ထုိနည္းအတူ ဘာ၀နာရႈသူသည္ ႏွာသီဖ်ား သို႔မဟုတ္ ႏွာသီး၀ သုိ႔မဟုတ္ ႏႈတ္ခမ္းအထက္ ေလတုိးထိသည့္ ေနာရာ၌ ၀င္ေလ ထြက္ေလကို သတိကပ္၍ စူးစုိက္ ရႈေနရမည္။ ၀င္ေလခ်ဥ္းကပ္ လာသည္ကိုလည္းေကာင္း ထြက္ေလထြက္ခြါသြားသည္ကို လည္းေကာင္း သူအာရုံမျပဳပါ။ အာရုံမျပဳေသာ္လည္း ထုိခ်ဥ္းကပ္လာေသာ ၀င္ေလႏွင့္ ထြက္ခြါသြားသည့္ ထြက္ေလတုိ႔ကို သူသိေနသည္သာ ျဖစ္သည္။ ေယာဂီသည္ သူ၏ ဘ၀နာစိတ္ကို ၀င္ေလထြက္ေလ၏ အစ အလယ္ အဆုံး အကုန္လုံးကို ေလတုိးထိသည့္ ႏွာေခါင္း၀ သုိ႔မဟုတ္ ႏႈတ္ခမ္းအထက္၌ ထုိင္တုိင္း တစ္နာရီ ႏွစ္နာရီ စသည္ျဖင့္ အဆက္မျပတ္ ထင္ထင္ရွားရွား ရႈသိေနေသာအခါ စတုတၳအဆင့္သုိ႔ တတ္လွမ္းနုိင္ျပီးျဖစ္ပါသည္။ ေယာဂီသည္ ၀င္ေလထြက္ေလ၏ အစ အလယ္ အဆုံး အကုန္လုံးကို အဆက္မျပတ္ သိေအာင္ သတိကပ္၍ ရႈေနသည့္အခါ သူ၏၀င္ေလထြက္ေလသည္ ပုိ၍ပုိ၍ ညင္သာသိေမြ႔လာ၏။ အေၾကာင္းကား အျခား ကမၼ႒ာန္းအာရုံတုိ႔သည္ ဘာ၀နာ အဆင့္ျမင့္တတ္လာသည့္အခါ တစ္ဆင့္ထက္တစ္ဆင့္ ပုိ၍ပုိ၍ ထင္ရွားလာပါေသာ္လည္း အာနာပါနႆတိ ကမၼ႒ာန္းမွာ ထုိသုိ႔မဟုတ္ဘဲ ဘာ၀နာအဆင့္ျမင့္တတ္လာသည္ႏွင့္အမွ် ပုိ၍ပုိ၍ သိမ္ေမြ႔လာျခင္း ေၾကာင့္ျဖစ္၏။ ေနာက္ဆုံး ကမၼ႒ာန္းအာရုံျဖစ္ေသာ ၀င္ေလ ထြက္ေလသည္ မထင္ရွားသည္အထိ ကြယ္ေပ်ာက္သြားသည့္ အထိျဖစ္သြား၏။ ထုိသုိ႔ ၀င္ေလထြက္ေလ ကြယ္ေပ်ာက္သြားလွ်င္ ေယာဂီသည္ ထုိင္ေနသည့္ေနရာမွ ထမသြားသင့္ပါ။ သူသည္ ထုိင္ျမဲထုိင္လ်က္ မူလ ၀င္ေလထြက္ေလ၏ ထိမႈထင္ရွားရာ ႏွာသီဖ်ား သုိ႔မဟုတ္ ႏႈတ္ခမ္းအထက္၌ သာလွ်င္ ဘာ၀နာစိတ္ကို ျငိမ္၀ပ္စြာကပ္၍ ရႈေနရမည္။
ဤသုိ႔ ရႈဖန္မ်ားလွ်င္ သူ၏ သတိသမၸဇဥ္ဉာဏ္တုိ႔ တျဖည္းျဖည္း ျမင့္တတ္လာသျဖင့္ မၾကာျမင့္မီ အလြန္သိမ္ေမြ႔ေသာ ၀င္ေလထြက္ေလကို ျပန္၍ ေတြ႔လာတတ္၏။ ထုိသိ္မ္ေမြ႔ေသာ ေလ၌ သူ၏ ဘာ၀နာစိတ္ကုိ ျငိမ္၀ပ္စြာ ကပ္ထားပါက သမာဓိအား ေကာင္းလာသည့္အခါ နိမိတ္ေပၚလာတတ္၏။ အာနာပါနကမၼ႒ာန္း၌ ဘာ၀နာနိမိတ္သုံးမ်ဳိးစလုံး ထင္ေပၚလာတတ္၏။ ဤနိမိတ္တုိ႔မွာ အထက္ဘာ၀နာနိမိတ္ထင္လာရန္ စီမံျပဳျပင္ေပးသည့္ ပရိကမၼနိမိတ္၊ မ်က္စိမွိတ္လ်က္ ျမင္ေနရသည့္ ဥဂၢဟနိမိတ္ႏွင့္ ၾကည္လင္ေတာက္ပသည့္ ပဋိဘာဂနိမိတ္တုိ႔ ျဖစ္ၾကသည္။ ပကတိ ၀င္ေလထြက္ေလသည္ ပရိကမၼနိမိတ္ ျဖစ္၏။ သမာဓိ အသင့္အတင့္ျမင့္လာေသာအခါ ထင္ေပၚလာသည့္ ညစ္ထပ္ထပ္ မီးခုိးေရာင္နိမိတ္ကိုလည္း ပရိကမၼနိမိတ္ ဟူ၍ပင္ မွတ္ယူ၏။ သမာဓိပုိျမင့္လာေသာအခါ အာနာပါနနိမိတ္သည္ ဗုိင္း၀ါဂြမ္း သုိ႔မဟုတ္ လဲ၀ါဂြမ္းကဲ့သုိ႔ အျဖဴေရာင္ နိမိတ္ျဖစ္ေပၚလာ၏။ ဤနိမိတ္ကို ဥဂၢဟနိမိတ္ ဟုေခၚ၏။ ဤသုိ႔ ဆုိျခင္းမွာ ေယဘုယ် သေဘာျဖစ္၏။ အျခားအေရာင္ႏွင့္ ပုံသဏၭာန္ရွိေသာ နိမိတ္မ်ားလည္း ထင္ေပၚ လာတတ္၏။ လူအမ်ဳိးမ်ဳိးအတြက္ နိမိတ္အမ်ဳိးမ်ဳိး ထင္ေပၚနုိင္၏။ သညာ၏ မွတ္သားမႈ မတူၾကေသာေၾကာင့္ ျဖစ္၏။ သမာဓိဆက္လက္၍ တုိးျမင့္လာေသာအခါ အာနာပါန နိမိတ္သည ေသာက္ရွဴးၾကယ္ကဲ့သုိ႔ အလြန္ၾကည္လင္ေတာက္ပလာ၏။ ဤနိမိတ္ကို ပဋိဘာဂနိမိတ္ ဟု မွတ္ယူနုိင္၏။ တစ္ဖန္ ဤ ပဋိဘာ ဂ နိမိတ္သည္လည္း ပုံသဏၭာန္ အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ထင္ေပၚနုိင္၏။ ေသာက္ရွဴးၾကယ္၊ ပတၱျမားလုံး၊ ပုလဲလုံး ၊ လဲ၀ါဂြမ္းေစ့၊ ရွည္ေသာ ေဆာက္လုံးၾကဳိးမွ်င္၊ ပန္းဆုိင္း၊ ၾကည္လင္ေတာက္ပေသာ မီးခုိးညြန္႔၊ လ၀န္း၊ ေန၀န္း စသည္ျဖင့္ အသြင္တစ္မ်ဳိးမ်ဳိးျဖင့္ ထင္ေပၚလာ တတ္၏။ အာနာပါနကမၼ႒ာန္းသည္ ဘာ၀နာတစ္မ်ဳိးတည္း၊ ကမၼ႒ာန္း တစ္မ်ဳိးတည္း ျဖစ္ပါေသာ္လည္း ဘာ၀နာရႈသူ အမ်ဳိးမ်ဳိးတုိ႔ု၏ မွတ္သာမႈသညာ ကြဲျပားၾကျခင္းေၾကာင့္ နိမိတ္အမ်ဳိးမ်ဳိး ထင္လာျခင္း ျဖစ္သည္။ ပုဂၢဳိလ္တစ္ဦး၌ပင္လွ်င္ တစ္ခ်ိန္မွတစ္ခ်ိန္ မွတ္သားမႈသညာ ေျပာင္းလဲသြားျခင္းေၾကာင့္ ပဋိဘာဂနိမိတ္၏ အသြင္ သဏၭာန္ ေျပာင္းလဲသြားနုိင္သည္။ နိမိတ္တစ္ခုမွ နိမိတ္တစ္ခုသုိ႔ ေျပာင္းလဲသြားမႈသည္ ေနာက္ထပ္ ေျပာင္းလဲသြားေသာ နိမိတ္မေပၚမီ ျဖစ္ေပၚသြားသည့္ ဘာ၀နာသညာ၏ ကြဲျပားမႈေၾကာင့္ နိမိတ္အမ်ဳိးမ်ဳိး ျဖစ္ေပၚလာျခင္းပင္ ျဖစ္၏။ ေယဘုယ်အားျဖင့္ သန္႔စင္သည့္ ၀ါဂြမ္းစုိင္ကဲ့သုိ႔ ျဖဴဆြတ္ေနေသာ နိမိတ္ကို ဥဂၢဟနိမိတ္ဟု ေခၚ၏။ ဤနိမိတ္သည္ ဖန္မွန္ကဲ့သုိ႔ မၾကည္ပါ။ ဤနိမိတ္သည္ ဆြတ္ဆြတ္ျဖဴေနရာမွ ၾကည္လင္ေတာက္ပလာေသာ နိမိတ္ အျဖစ္သုိ႔ ေျပာင္းလဲသြာလွ်င္ ပဋိဘာဂနိမိတ္ ထင္ေပၚလာသည္ဟု ဆုိ၏။ ပဋိဘာဂနိမိတ္သည္ ေသာက္ရွဴးၾကယ္ ကဲ့သုိ႔ ၾကည္လင္ေတာက္ပေနေသာ ဖန္တုံးကဲ့သုိ႔ အသြင္ ရွိ၏။ အာနာပါနႆတိနိမိတ္သည္ ပတၱျမားလုံးကဲ့သုိ႔ ထင္လာလွ်င္ မၾကည္လင္သည့္ ပတၱျမားလုံးကဲ့သုိ႔ေသာ နိမိတ္သည္ ဥဂၢဟနိမိတ္ ျဖစ္၏။ ၾကည္လင္ေတာက္ပသည့္ ပတၱျမားလုံးကဲ့သုိ႔ေသာ နိမိတ္သည္ ပဋိဘာဂနိမိတ္ ျဖစ္၏။ က်န္သည့္ နိမိတ္မ်ား၌လည္း ေယာဂီသည္ အလားတူ သိနားလည္ရမည္။ အာနာပါနႆတိနိမိတ္သည္ ေရွ႕ပုိင္းအဆင့္၌လည္း ထင္ေပၚနုိင္၏။ မ်က္ႏွာေရွ႕၌လည္း ေပၚလာနုိင္၏။ ဤသုိ႔ေသာ နိမိတ္မ်ားသည္ မခုိင္ျမဲၾကသည့္အတြက္ ဤနိမိတ္တုိ႔ကို ေယာဂီအာရုံ မယူသင့္ပါ။ ပုံမွန္ဘာ၀နာနိမိတ္သည္ ၀င္ေလထြက္ေလႏွင့္ ထိေတြ႔ေသာ ႏွာသီးဖ်ား သုိ႔မဟုတ္ ႏွာသီး၀၌ ထင္ေပၚလာသည္။ တခ်ဳိ႕နိမိတ္ မ်ားႏွာ ႏွာသီဖ်ား သုိ႔မဟုတ္ ႏွာသီး၀မွ အတြင္းဘက္သုိ႔ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အျပင္ဘက္သုိ႔ ေသာ္လည္းေကာင္း ျပြန္ေခ်ာင္သဏၭာန္ တည္ရွိသည္။ ဤအခါမွား၌ ဘာ၀နာရႈသူသည္ သူ၏ ဘာ၀နာစိတ္ကို အတြင္းဘက္သုိ႔ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အျပင္ဘက္သုိ႔ေသာ္လည္းေကာင္း နိိမိတ္ကို မလိုက္ေစသင့္ပါ။ ႏွာသီးဖ်ား သုိ႔မဟုတ္ ႏွာေခါင္း၀ ႏွင့္ အနီးကပ္ဆုံးတည္ေသာ နိမိတ္အတြင္း ၌သာလွ်င္ သူ၏ ဘာ၀နာစိတ္ကုိ နစ္ျမဳပ္ေနေစသင့္၏။ ထုိနိမိတ္အတြင္း၌ ဘာ၀နာစိတ္သည္ တစ္နာရီ ႏွစ္နာရီ စသည္ျဖင့္ ထုိင္တုိင္းလိုလို ျငိမ္၀ပ္စြာ ကပ္၍တည္လာပါက ထုိနိမိတ္သည္လည္း တျဖည္းျဖည္း ၾကည္လင္သည္ထက္ ၾကည္လင္၍ ေတာက္ပသည္ထက္ ေတာက္ပလာလိမ့္မည္။ အထူး ၾကည္လင္ေတာက္ပလာေသာ နိမိတ္သည္ ပဋိဘာဂနိမိတ္ ျဖစ္၏။ ပဋိဘာဂနိမိတ္ ထင္ေပၚလာေသာ အခ်ိန္မွစ၍ စိတ္အစဥ္မွ နီ၀ရဏေခၚ ကိေလသာမ်ား စင္ၾကယ္သြားၾကျပီး ၊ နီ၀ရဏမွ ၾကြင္းေသာ ကိေလသာမ်ားသည္လည္း အနည္ထုိင္သြားၾကကုန္ျပီး။ စိတ္သည္ ျဖဴစင္သြားျပီး အာနာပါနႆတိသည္ ယင္းအာနာပါနႆတိသည္ ယင္းအာနာပါနႆတိ ပဋိဘာဂနိမိတ္၌ ေရွးရႈကာ ကပ္၍ တည္ေန၏။ ဤတြင္ သတိမူသင့္ေသာ အခ်က္တစ္ခ်က္ကို ညႊန္ျပလို၏။ ဥဂၢဟနိမိတ္ႏွင့္ ပဋိဘာဂနိမိတ္တုိ႔ ေပၚလာေသာ အဆင့္ႏွစ္ဆင့္လုံး၌ နိမိတ္ခုိင္ျမဲလာျပီး ၀င္ေလထြက္ေလႏွင့္ နိမိတ္တုိ႔တစ္သားတည္း ျဖစ္လာ၍ ထုိနိမိတ္၌ ဘာ၀နာစိတ္ကို ျငိမ္၀ပ္စြာကပ္တည္ေနေအာင္ ၾကဳိးစားအားထုတ္ေနသည့္အခါ နိ္မိတ္ကို ၾကည့္လိုက္ ၀င္ေလထြက္ေလကို ၾကည့္လိုက္ -ဤသုိ႔ မျပဳလုပ္ပါႏွင့္။ ၀င္ေလထြက္ေလကို လုံး၀မၾကည့္ေတာ့ဘဲ အာနာပါနနိမိတ္၌သာ ဘာ၀နာစိတ္ကို အျပည့္အ၀ စူးစုိက္ထားပါ။ အကယ္၍ နိမိတ္ေပ်ာက္ပ်က္သြားေသာ ၀င္ေလထြက္ေလကို ယခင္အတုိင္း တစ္ဖန္ျပန္ရႈပါ။ တစ္ဖန္ နိမိတ္ျပန္ေပၚလာ၍ ခုိင္ခံ့လာေသာအခါ နိမိတ္ကိုသာ တစ္ဖန္ျပန္ရႈေနပါ။ ဤနည္းအတုိင္း ေလ့က်င့္ခဲ့ေသာ နိမိတ္သည္ ခုိင္ခံ့လာ၍ ဥပစာရသမာဓိ သုိ႔လညး္ဆုိက္ေရာက္လာမည္။ စင္စစ္ေသာ္ကား မင္း၏ မိဖုရားေခါင္ၾကီးသည္ စၾက၀ေတးမင္းေလာင္း ကိုယ္၀န္ကို ေစာင့္ေရွာက္အပ္သကဲ့သုိ႔လည္းေကာင္း လယ္သမားမ်ားသည္ အသီးအႏွံ မွည့္၀င္းေနၾကေသာ သေလးမုေယာ စပါးခင္းမ်ားကို ေစာင့္ေရွာက္အပ္သကဲ့သုိ႔လည္းေကာင္း၊ဘာ၀နာရႈပြားသူသည္ အာနာပါနပဋိဘာဂနိမိတ္ကို ဂရုစုိက္ကာ ေစာင့္ေရွာက္အပ္၏။ ေယာဂီသည္ ထုိပဋိဘာဂနိမိတ္ကို ၾကိမ္ဖန္မ်ားစြာ ထပ္ကာထပ္ကာ ႏွလုံးသြင္းရမည္။ သြား- ရပ္- ထုိင္- ေလ်ာင္း ဟူေသာ ဣရိယာပုထ္ ေလးပါလုံး၌ အဆက္မျပတ္ စြမ္းအားရွိသမွ် ႏွလုံးသြင္း ရႈပြားေနရမည္။ ထုိသုိ႔ ႏွလုံးသြင္းရႈပြားျခင္းျဖင့္ ဥပစာရသမာဓိကို မပ်က္စီးေအာင္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရမည္။ ဣေၿႏၵငါးပါးတုိ႔ ညီမွ်ေအာင္ သိျဖင့္ ခ်ဳပ္ထိန္းရမည္။ အထူးသျဖင့္ ၀ီရိယႏွင့္ သမာဓိ၊ သဒၶါႏွင့့္ ပညာတုိ႔ကို ညီမွ်ေအာင္ သတိျဖင့္ ထိန္းကြပ္ေပးရမည္။ ေယာဂီသည္ ေဗာဇၥ်င္တရား (၇) ပါးကိုလည္း ညီမွ်ေအာင္ ပြားရေပမည္။ လုံ႕လ၀ီရိယ အလြန္႔အလြန္ ေလ်ာ့နည္းေနျခင္းစေသာ အေၾကာင္းတရားတုိ႔ေၾကာင့္ ဘာ၀နာစိတ္သည္ အာနာပါန ပဋိဘာဂနိမိတ္တည္းဟူသည့္ ကမၼ႒ာန္းအာရုံမွ တြန္႕ဆုတ္၍ စိတ္ဓါတ္က်ဆင္းေနေသာအခါ ဓမၼ၀ိစယသေမၺာဇၥ်င္၊ ၀ီရိယသေမၺာဇၥ်င္ ႏွင့္ ပီတိသေမၺာဇၥ်င္ တည္းဟူေသာ ေဗာဇၥ်င္တရားသုံးပါး ကို ပြားမ်ားေပးရမည္။ ဤသုိ႔ ပြားျခင္းျဖင့္ စိတ္ဓါတ္ကို ခ်ီးေျမွာက္နုိင္၏ ၊ က်ဆင္းေနေသာ စိတ္ဓါတ္ကို ျမင့္တင္ေပးနုိင္၏။ တစ္ဖန္တုံလည္း အျပင္းအထန္ၾကဳိးစားသျဖင့္ ၀ီရိယလြန္ကဲျခင္းစသည့္ အေၾကာင္းတရားတုိ႔ေၾကာင့္ ဘာ၀နာစိတ္သည္ တက္ၾကြတုန္လႈပ္လ်က္ ပ်ံ႕လြင့္ေန၏။ ထုိအခါမ်ဳိး၌ ပႆဒၶိသေမၺာဇၥ်င္၊ သမာဓိသေမၺာဇၥ်င္၊ ဥေပကၡာသေမၺာဇၥ်င္ တရားသုံးပါးကို ပြားမ်ားျခင္းျဖင့္ တုန္လႈပ္ပ်ံ႕လြင့္ေနေသာစိတ္ကို ႏွိပ္ကြပ္ေပးနုိငိ္၏။ ဤအရာ၌ သမထပုိင္း၀ယ္ -
(၁) အာနာပါနပဋိဘာဂနိမိတ္အာရုံကို ထြင္းေဖါက္သိျမင္ျခင္း သေဘာကားဓမၼ၀ိစယသေမၺာဇၥ်င္၊
(၂) ထုိသုိ႔ ထြင္းေဖါက္သိျမင္ေအာင္ ၾကဳိးစားအားထုတ္ေနျခင္း သေဘာကား ၀ီရိယသေမၺာဇၥ်င္၊
(၃) ယင္းအာရုံကို ႏွစ္သက္ေနျခင္း သေဘာကား ပီတိ သေမၺာဇၥ်င္၊
(၄) ယင္းအာရုံကိုပင္ အာရုံျပဳကာ စိတ္ေစတသိက္တုိ႔၏ ျငိမ္းေအးေနျခင္းသေဘာကား ပႆဒၶိသေမၺာဇၥ်င္၊
(၅) ယင္းအာရုံ၌ ဘာ၀နာစိတ္၏ ျငိမ္၀ပ္စြာကပ္ျပီး တည္ၾကည္ေနျခင္းသေဘာကား သမာဓိသေမၺာဇၥ်င္၊
(၆) ယင္းအာရုံေပၚ၌ ေၾကာင့္ၾကမႈ ေတာင့္တမႈမရွိဘဲ စိတ္ကို အညီအမွ် အလယ္အလတ္သေဘာ လ်စ္လွ်ဴထားနုိင္းျခင္း သေဘာကား ဥေပကၡာသေမၺာဇၥ်င္ တုိ႔ျဖစ္ၾက၏။
ဓမၼ၀ိစယ, ၀ီရိယ, ပီတိသေမၺာဇၥ်င္တရားတုိ႔ကား တစ္အုပ္စု၊ ပႆဒၶိ, သမာဓိ, ဥေပကၡာသေမၺာဇၥ်င္တရားတုိ႔ကား တစ္အုပ္စု ျဖစ္ၾက၏ ။ ယင္းအုပ္စုႏွစ္ခုတုိ႔ ညီမွ်ေအာင္ သတိသေမၺာဇၥ်င္ တရားျဖင့္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေပးရ၏ ။
အာနာပါန ပဋိဘာဂနိမိတ္အာရုံကို ေအာက္ေမ့အမွတ္ရကာ အထပ္ထပ္ အဖန္ဖန္ သိမ္းဆည္းေနေသာ သတိသည္ ဘာ၀နာအာရုံကိုလည္း မေပ်ာက္ပ်က္ေအာင္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေပးတတ္၏ ။ ဘာ၀နာစိတ္ကိုလည္း ဘာ၀နာအာရုံကို အမွတ္ရေနေအာင္ ဘာ၀နာအာရုံမွ ေပ်ာက္ပ်က္မသြားေအာင္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ေပးတတ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သတိကို သဗၺတိၳက - အခါခပ္သိမ္းအလိုရွိအပ္၏။ အုပ္စုႏွစ္ဖက္လုံးတုိ႔၌ အလိုရွိအပ္၏ ဟု ဆုိလိုသည္။ ဘာ၀နာရႈသူသည္ အလြန္ၾကည္လင္ေတာက္ပေနေသာ အာနာပါနပဋိဘာဂနိမိတ္အာရုံ၌ ဘာ၀နာစိတ္ကို တစ္နာရီ ႏွစ္နာရီ စသည္ျဖင့္ ျငိမ္၀ပ္စြာ ကပ္၍ တည္ေနေအာင္ သမာဓိထူေထာင္နုိ္င္လာေသာအခါ နိမိတ္သည္ အထူးၾကည္လင္ေတာက္ပလာျပီး ရႈပါ ၀စရပထမစ်ာန္သုိ႔ ေရာက္၏ ။ စ်ာန္မွထ၍ ဘ၀င္စိတ္ေခၚ မေနာအၾကည္တည္ရာ ႏွလုံးအိမ္အတြင္း ဟဒယ၀တၳဳဆီသုိ႔ လွမ္းအာရုံ ယူၾကည့္ပါ။ ၾကိမ္ဖန္မ်ားစြာ ေလ့က်င့္ပါက ဟဒယ၀တၳဳကို မွီ၍ ျဖစ္ေနေသာ ဘ၀င္စိတ္ေခၚ မေနာဒြါရ၌ ထင္ေနသည့္ အာနာပါန ပဋိဘာဂနိမိတ္ကိုလည္းေကာင္း လြယ္ကူစြာ သိမ္းဆည္းနုိင္မည္ ျဖစ္သည္။ ထုိ႔ေနာက္ ေယာဂီသည္ သမာဓိပုိ၍ပုိ၍ ျမင့္မားလာရန္ ပဋိဘာဂနိမိတ္၌ သတိကုိကပ္၍ ရႈပြားရမည္။ ျပီးလွ်င္ မေနာအၾကည္ႏွင့္ ပဋိဘာဂနိမိတ္တုိ႔ကို ျပိဳင္တူအာရုံယူ၍ ပဋိဘာဂနိမိတ္ကို အာရုံျပဳေနၾကသည့္ စ်ာန္အဂၤ ါမ်ားကို ဆင္ျခင္ရမည္။ စ်ာန္အဂၤ ါမ်ားကို အခက္အခဲမ်ားစြာ မရွိဘဲ မိမိ၏ ဉာဏ္ျဖင့္ တျဖည္းျဖည္း ပိုင္းျခားသိျမင္လာလိမ့္မည္။

ေဒါက္တာမင္းတင္မြန္ ၏ “သမထဘာ၀နာ၌ ေအာင္ျမင္ေပါက္ေရာက္ျခင္း” စာအုပ္မွ-